Projektowanie geotechniczne w formule „buduj” oraz „projektuj i buduj” – założenia i praktyka na przykładzie projektów infrastrukturalnych – cz. I

W formule mieszanej kontraktu, w której najczęściej PW jest po stronie wykonawcy, bardzo ważne są zapisy PB oraz specyfikacji na projektowanie i specyfikacji wzorcowych WWiORB. Z uwagi na złożoność zagadnień geotechnicznych w dużych inwestycjach infrastrukturalnych za całość tej problematyki (GWPOB, DGI) powinien odpowiadać projektant geotechniczny z odpowiednimi kwalifikacjami (uprawnieniami budowlanymi) i doświadczeniem. Również w zespole inżyniera – na etapie projektowania i realizacji – powinien znajdować się specjalista z zakresu geotechniki. W bardziej złożonych inwestycjach infrastrukturalnych korzystne jest geotechniczne wsparcie eksperckie/naukowo-techniczne zamawiającego. Ostatnią szansą dla inwestora na uzupełnienie i/lub doprecyzowanie zapisów niejednoznacznych są pytania i odpowiedzi na etapie przetargu. Niestety zdarzają się również sytuacje, gdy nieprawidłowymi odpowiedziami czy „unikiem” odpowiedzi (np. na pytanie o brakującą informację w PFU odpowiedź brzmi „zgodnie z PFU”) zamawiający pogorsza sytuację (potwierdza nieprawidłowe zapisy).

Wymagania formalne

Podstawowe wymagania dotyczące projektowania geotechnicznego, jak i ogólnie geotechnicznych warunków posadowienia określają: prawo budowlane [1], Rozporządzenie Ministra Transportu, Budownictwa i Gospodarki Morskiej w sprawie ustalania geotechnicznych warunków posadawiania obiektów budowlanych [2] oraz Eurokod 7 (PN-EN 1997-1 [5], PN-EN 1997-2 [6]) wraz z powiązanymi szczegółowymi normami geotechnicznymi.

Zmiany wprowadzone w prawie budowlanym (art. 34, ust. 3 [1]), doprecyzowane w Rozporządzeniu Ministra Rozwoju z dnia 11.09.2020 r. w sprawie szczegółowego zakresu i formy projektu budowlanego [4] spowodowały (z obowiązywaniem od dnia 21.09.2021 r.) wydzielenie w projekcie budowlanym trzech części: projektu zagospodarowania działki lub terenu (PZT), projektu architektoniczno-budowlanego (PAB) i projektu technicznego (PT). Zagadnienia geotechniczne (GWPOB) zostały podzielone, i tak część – w postaci opinii geotechnicznej oraz informacji o sposobie posadowienia – jest elementem PAB, natomiast geotechniczne warunki posadowienia w pozostałym zakresie (dokumentacja badań podłoża gruntowego oraz projekt geotechniczny) są częścią PT. Ponadto w wymaganych sytuacjach (w przypadku inwestycji infrastrukturalnych dotyczy to większości przypadków) do PT dołączana jest również dokumentacja geologiczno-inżynierska. Do pozwolenia na budowę (PnB/ZRID) wymagane są dwie pierwsze części projektu budowlanego, tj. PZT i PAB, natomiast PT musi być wykonany przed rozpoczęciem robót. Projekty wykonawcze i technologiczne (PT nie jest projektem wykonawczym) pozostały bez zmian – niedefiniowane w prawie budowlanym, co oznacza, że wymagania dotyczące ich zawartości i szczegółowości powinny być określone w dokumentach przetargowych zamawiającego. Analogicznie do innych branż – szczególnie konstrukcyjnej – projekty wykonawcze i technologiczne branży geotechnicznej powinny zawierać szczegółowe rozwiązania geotechniczne, będące rozwinięciem i uszczegółowieniem PG (etap projektu budowlanego). W niektórych sytuacjach można stosować się projekty wykonawczo-technologiczne branży geotechnicznej.

W zakresie normalizacji w trakcie przygotowania jest nowa edycja Eurokodu 7, o bardziej szczegółowej zawartości (trzy części zamiast aktualnych dwóch), natomiast normy szczegółowe z zakresu geotechniki, w tym geosyntetyków, podlegają bieżącym aktualizacjom i uzupełnieniom.

Poza wymaganiami określonymi w rozporządzeniu [2] niektórzy inwestorzy/zamawiający publiczni, jak: Generalna Dyrekcja Dróg Krajowych i Autostrad (GDDKiA), Polskie Koleje Państwowe Polskie Linie Kolejowe (PKP PLK) czy Centralny Port Komunikacyjny (CPK) – komponent kolejowy, jak również Ministerstwo Infrastruktury wprowadzili dodatkowe w opracowanych własnych wytycznych, standardów i specyfikacji [7-11] dotyczących w różnym zakresie geotechnicznych warunków posadowienia, dokumentacji geologiczno-inżynierskiej i ogólnie zagadnień geotechnicznych [12].

Wytyczne dotyczące rozpoznania podłoża stanowią najbardziej rozbudowane i sformalizowane opracowania (GDDKiA [7] obejmują trzy tomy, z czego badań dotyczy tom 1 o objętości 423 stron, PKP PLK Wytyczne Igo-1 [8] – 157 stron, CPK Wytyczne dotyczące badań [10] – 496 stron), co niestety nie ułatwia ich stosowania. W zakresie stosunkowo krótkich doświadczeń z inwestycji GDDKiA (od 2019 r.) oraz PKP PLK (od 2016 r.) można stwierdzić ogólnie korzystny wpływ tych wytycznych na jakość rozpoznania podłoża (przede wszystkim co do zakresu rozpoznania). W przypadku CPK, z uwagi na niedawne wprowadzenie (2021 r.), nie jest jeszcze możliwa ocena wpływu wytycznych na jakość dokumentacji geotechnicznej, geologicznej i hydrogeologicznej.

Niewątpliwie korzystne jest również ujęcie w wytycznych [7, 10] tematyki dotyczącej rozpoznania hydrogeologicznego (dokumentacji hydrogeologicznej), pominiętej w rozporządzeniu [2].

Ponieważ prawo, normalizacja, jak również wytyczne poszczególnych zamawiających instytucjonalnych podlegają zmianom w czasie, wskazane jest śledzenie ich na bieżąco.

Geotechniczne warunki posadowienia

Opinia geotechniczna (OG)

Zgodnie z nowymi zapisami prawa budowlanego [1] opinia geotechniczna powinna być dołączona do projektu architektoniczno-budowlanego (PAB) i jest elementem PB. Zgodnie z rozporządzeniem [2] powinna ustalać przydatność gruntów na potrzeby budownictwa oraz wskazywać kategorię geotechniczną obiektu budowlanego. W przypadku inwestycji infrastrukturalnych, zlokalizowanych na dużym obszarze i składających się z wielu budowli, kategoria geotechniczna może być różna dla poszczególnych obiektów budowlanych lub ich części (obiektów liniowych). Zasadniczo kategoria geotechniczna zależy od rodzaju obiektu budowlanego oraz złożoności warunków gruntowych. Jednak w przypadku wielu inwestycji, jak np. drogi ekspresowe czy autostrady, kategorię geotechniczną determinują warunki środowiskowe (inwestycje mogące zawsze znacząco oddziaływać na środowisko [2, 3]), niezależnie od podstawowych wymogów.

Opinia geotechniczna powinna również spełniać dodatkowe wymagania poszczególnych inwestorów, jak np.: GDDKiA [7, 13], CPK [10], PKP PLK [8].

Chociaż OG wymagana jest dopiero na etapie PB, to w przypadku kontraktu „PiB” wskazane jest sporządzenie jej przez zamawiającego już na etapie KP do celów informacyjnych dla wykonawcy (nie ma ona wtedy formy wiążącej), pomimo że po stronie wykonawcy leży przygotowanie PB. Ułatwia to wykonawcy przygotowanie oferty przetargowej. Taką praktykę stosuje z powodzeniem jeden z głównych Inwestorów publicznych w Polsce – Generalna Dyrekcja Dróg Krajowych i Autostrad (GDDKiA). Na etapie PB wykonawca „PiB” wykonuje własną opinię geotechniczną, którą włącza do PAB.

Opinia geotechniczna nie powinna być łączona z DBPG. W obowiązującym od niedawna prawie budowlanym jest to praktycznie utrudnione z uwagi na umiejscowienie w różnych częściach PB.

Galeria