Wykrywanie i przeciwdziałanie nielegalnej eksploatacji kopalin

W latach 2019-2023 Najwyższa Izba Kontroli przeprowadziła kontrolę mającą na celu sprawdzenie, czy wybrane organy administracji geologicznej i nadzoru górniczego prawidłowo realizowały działania w zakresie wykrywania i przeciwdziałania nielegalnej eksploatacji kopalin. Jednostki kontrolowane to: Państwowy Instytut Geologiczny, pięć okręgowych urzędów górniczych, pięć urzędów marszałkowskich oraz 15 starostw powiatowych. Przedmiotem kontroli były wyłącznie złoża kopalin objęte prawem własności nieruchomości gruntowej.

Eksploatacja krajowych złóż kopalin pozwala obecnie w znacznym stopniu pokrywać zapotrzebowania gospodarki na surowce wykorzystywane w budownictwie, przemyśle ceramicznym, szklarskim i innych sektorach gospodarki. Sytuacja ta może jednak w przyszłości ulec zmianie w związku z wyczerpywaniem się zasobów niektórych złóż, pogorszeniem ich parametrów jakościowych oraz problemami z zagospodarowaniem nowych złóż (ograniczenia planistyczne, społeczne, środowiskowe) przy coraz większym stopniu rozdrobnienia zasobów (np. w złożach piasków i żwirów, kamieni łamanych i blocznych).

W związku z ograniczonymi krajowymi zasobami wysokiej jakości bentonitów i surowców pokrewnych, iłów ceramicznych i kaolinów zapotrzebowanie na te surowce w znacznej części pokrywane jest obecnie importem. Rosną również dostawy z zagranicy kamieni budowlanych oraz kopalin skaleniowych. Jednocześnie notowane jest całkowite uzależnienie od importu surowców skalnych, których złoża nie występują w naszym kraju (m.in.: grafit naturalny, talk, mika, perlit, pumeks). Mając na uwadze bezpieczeństwo surowcowe Polski i wystarczalność bazy zasobowej kopalin skalnych w długoterminowej perspektywie, należy skutecznie ograniczać zjawisko nielegalnej eksploatacji.

Problem gospodarczy i społeczny