Nowe standardy badań CPTU – wyższa jakość ale i koszty

W artykule przedstawiono założenia nowego standardu ISO dotyczącego sondowań statycznych, znacząco zmieniającego wymagania jakościowe tego badania. Wskazano na nowe klasy sprzętu oraz kategorie jakości wykonania sondowań statycznych, które zaczną obowiązywać. Zmiany te niewątpliwie wpłyną na wzrost kosztów wykonania sondowań CPTU o wysokiej jakości, co z kolei musi zostać uwzględnione przez projektantów w kwotach przeznaczanych na badania geotechniczne.

Sondowania statyczne mają ugruntowaną pozycję wśród szerokiej palety badań geotechnicznych stosowanych na świecie [1], [2]. Metoda, która w obecnej postaci – wystandaryzowanego pomiaru elektronicznego trzech parametrów q_c, f_s i u₂, istnieje od początku lat osiemdziesiątych XX w. cały czas podlega rozwojowi, zarówno technologicznemu, jak i interpretacyjnemu. O wyjątkowym zainteresowaniu badaniami CPTU w branży geotechnicznej świadczą m. in. cykliczne sympozja naukowe, z których ostatnie (CPT’5) odbyło się w Bolonii w 2022 roku. Liczne przykłady pochodzące z całego świata wskazują jednak, że poza problemami interpretacyjnymi wyników badań, nadal bardzo istotna jest kwestia uzyskania satysfakcjonującej powtarzalności pomiarów urządzeniami różnych producentów i wykonywanymi przez różnych operatorów. O wpływie tego efektu na wyniki badań geotechnicznych pisał m. in. Młynarek i Wierzbicki [3], a sondowanie statyczne, pomimo już 40-letniej standaryzacji, jest szczególnym tego przykładem [4]. W przypadku badań podłoża infrastruktury komunikacyjnej kwestia ta wydaje się być szczególnie istotna, ponieważ sondowanie statyczne CPTU jest jedną z podstawowych metod badań geotechnicznych rekomendowanych przez GDDKiA [5]. Choć sama metoda nie jest dedykowana jedynie konstrukcjom mostowym, to obecnie wyniki badań CPTU stanowią podstawowy element dokumentacji geotechnicznych właśnie tych obiektów. Wynika to m. in. z adekwatności wyników tego sondowania szczególnie w odniesieniu do posadowień pośrednich, często stosowanych w przypadku budowli przeprawowych.

Powszechność wykorzystania metody CPTU i wysokie wymagania projektowe konstrukcji mostowych, nakazują zwrócenie szczególnej uwagi na jakość wykonywania sondowań statycznych, niezależnie od wykorzystanego sprzętu. Nawet najbardziej prawidłowa interpretacja wyników badań, służąca ocenie geotechnicznych właściwości podłoża, będzie bowiem wadliwa, jeżeli sam pomiar będzie budził wątpliwości. Współczesne standardy badania CPT/CPTU wynikają z wieloletniego doświadczenia, a informacje o nich można znaleźć w wielu pozycjach książkowych [6], opracowaniach o charakterze wytycznych i instrukcji [7], [8] a także w formie norm krajowych lub międzynarodowych [9]. Ostatnią ze wspomnianych pozycji należy traktować jako obowiązujący powszechnie standard badania i właśnie ta pozycja uległa pod koniec ubiegłego roku znaczącej aktualizacji [10]. Podstawowym celem komitetu technicznego ISO pracującego nad zmianami normy było spowodowanie, iż pomiary CPTU staną się bardziej wiarygodne w znaczeniu precyzji pomiaru. Jak można zauważyć, szczególną dbałość o tak rozumianą jakość wykazano w kontekście badania gruntów o małej wytrzymałości (tzw. słabych), wprowadzając dodatkową klasę urządzeń pomiarowych. Istotne zmiany dotyczą jednak również kontroli jakości badań w każdym przypadku, co w kontekście kosztów wykonania badania (sprzętu i robocizny) wpłynie w naszym kraju na wzrost cen wykonania testu sondowania statycznego zgodnie ze standardem ISO.