Metoda oceny zabytkowej wartości obiektu mostowego – nie wszystko złoto, co się świeci

Artykuł przedstawia autorską metodę oceny zabytkowej wartości mostów i wiaduktów drogowych oraz kolejowych. Tekst ma na celu wypracowanie kryteriów wartościowania mostów, które – jako elementy infrastruktury komunikacyjnej – muszą spełniać współczesne standardy techniczne, pozostając jednocześnie cennymi świadkami historii.

Ocena możliwości użytkowania istniejących mostów i wiaduktów kolejowych, z uwzględnieniem wymagań konserwatorskich, budzi sporo emocji i prowadzi do wymiany poglądów dotyczących m.in. sposobu wyznaczania nośności tych obiektów oraz szacowania ich wartości zabytkowej [1-6].

W referacie dotyczącym potrzeby opracowania kryteriów wartościowania zabytkowych obiektów mostowych [7], wygłoszonym podczas II Poznańskiego Seminarium Mostowego, omówiono uwarunkowania formalno-prawne regulujące zasady prowadzenia ewidencji zabytków w Polsce, na tle europejskich dokumentów doktrynalnych. Zaprezentowano zasady ewidencji zabytków, w tym karty ewidencyjne obiektów nieruchomych wpisanych lub niewpisanych do rejestru zabytków. Wskazano niedoskonałości opisu obiektu zabytkowego, „tradycyjnie” utożsamianego z budynkiem (obiektem kubaturowym). Wykazano, że ten obowiązujący od lat szablon opisu obiektu zabytkowego nie umożliwia właściwego opisu obiektu mostowego, stosownie do jego specyfiki. Przedstawiono także wybrane informacje na temat zasobu danych Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego, wskazując wady dotychczasowych sposobów ewidencjonowania obiektów mostowych. Podkreślono potrzebę opracowania kryteriów ich wartościowania oraz zasad opisu obiektu mostowego jako obiektu zabytkowego.

Zaprezentowana w niniejszym artykule autorska metoda polega na punktowej ocenie zabytkowej wartości obiektu mostowego, w ramach której ocenie podlegają wiek obiektu oraz jego wartości niematerialne, istotne w odniesieniu do budowli drogowych lub kolejowych. Ponadto w artykule przyjęto, że obiektem mostowym albo obiektem może być drogowy lub kolejowy most lub wiadukt.

Zaproponowano, by szacować udział substancji zabytkowej w odniesieniu do trzech elementów określonych jako główne, takich jak: fundamenty i podpory, konstrukcja niosąca oraz wyposażenie.

Wskazane jest, aby oceny dokonywało dwóch ekspertów, a wynik tej oceny był sumą przyznanych przez nich punktów ΣP. Obiekt może wówczas uzyskać maksymalnie 100 punktów, po 50 od każdego eksperta (maksymalnie 25 za wiek obiektu oraz 25 za wartości niematerialne).

Udział substancji zabytkowej w elementach głównych obiektu

W ocenie obiektu mostowego istnieje potrzeba zróżnicowania wartości w odniesieniu do różnych jego elementów. Obiekty mostowe były przebudowywane i część ich elementów została wymieniona, w związku z czym poszczególne elementy nie pochodzą z tego samego okresu oraz nie mają tej samej wartości zabytkowej. W celu uproszczenia oszacowania tej wartości obiektów zaproponowano umowny podział na elementy główne: fundamenty i podpory, konstrukcję niosącą przęsła (np. dźwigary, pomost) oraz wyposażenie i inne (np. balustrada, oświetlenie, wieżyce wjazdowe).

Umowny podział na elementy główne i ich udziały w całości oceny obiektu mostowego przyjęto następująco:

F fundamenty i podpory 0,25
K konstrukcja niosąca przęsła 0,50
W wyposażenie i inne 0,25

Ekspert powinien oszacować procentowy udział substancji zabytkowej w trzech elementach głównych oraz przypisać im punkty wynikające z wieku elementu i z wartości niematerialnej (wyznaczyć średnią ważoną, w zależności od procentowego udziału substancji w różnym wieku w przyjętych elementach głównych i w odniesieniu do nich oszacować wartości niematerialne).

Wiek obiektu

Wartość punktowa obiektu (elementów głównych obiektu) jest określona w zależności od jego wieku, czyli od okresu, w jakim został wybudowany (lub przebudowany):

  • Obiekt wybudowany do końca XVII wieku 25 pkt
  • Obiekt wybudowany do końca XVIII wieku 20 pkt
  • Obiekt wybudowany do końca XIX wieku 15 pkt
  • Obiekt wybudowany w XX wieku, do 1945 r. 10 pkt
  • Obiekt wybudowany w XX po 1945 r. 5 pkt
  • Obiekt wybudowany w XXI wieku lub ma więcej niż 25 lat 3 pkt
  • Obiekt ma mniej niż 25 lat 0 pkt

Przyjęto, że obiektu mającego mniej niż 25 lat nie należy uznawać za zabytkowy.

Niematerialna wartość zabytkowa obiektu

Niematerialna wartość zabytkowa obiektu jest oceniana w pięciu poniższych kategoriach:

M wartość techniczna (rozwiązania materiałowe)0-5 pkt
T wartość technologiczna0-5 pkt
A wartość architektoniczno-urbanistyczna0-5 pkt
H wartość historyczna (logistyczna, militarna)0-5 pkt
R rzadkość występowania obiektu tego typu, unikatowość0-5 pkt

Ekspert w każdym kryterium może przyznać ocenę od 5 do 0 punktów (5 – wartość wyjątkowa, 4 – wartość bardzo duża, 3 – wartość duża, 2 – wartość mała, 1 – wartość minimalna, 0 – brak wartości zabytkowej).

Wywiady

Janusz Bohatkiewicz: IBDiM to miejsce, w którym badania i innowacje mogą realnie poprawić jakość życia branży i społeczeństwa

Dr hab. inż. Janusz Bohatkiewicz, prof. IBDiM, w rozmowie z „Magazynem Autostrady” przedstawia swoje cele jako dyrektor Instytutu Badawczego Dróg i Mostów. Skupia się na rozwoju IBDiM jako nowoczesnej jednostki badawczo-wdrożeniowej, innowacyjności, współpracy z instytucjami oraz adaptacji infrastruktury do zmian klimatycznych. Zwraca też uwagę ...

Relacje

Poznaj nasze serwisy

Nasze strony wykorzystują pliki cookies. Korzystanie z naszych stron internetowych bez zmiany ustawień przeglądarki dotyczących plików cookies oznacza, że zgadzacie się Państwo na umieszczenie ich w Państwa urządzeniu końcowym. Więcej szczegółów w Polityce prywatności.