Uszkodzenia barier ochronnych i krawężników drogowych na terenach górniczych – przyczyny i profilaktyka

W artykule pokazano typowe uszkodzenia barier ochronnych i krawężników drogowych na terenach górniczych. Szczególną uwagę zwrócono na warunki gruntowe i ich korelację z uszkodzeniami infrastruktury drogowej oraz omówiono przykładowe działania profilaktyczne.

Eksploatacja górnicza negatywnie wpływa na liniowe elementy infrastruktury drogowej, takie jak bariery ochronne czy krawężniki drogowe. Szkodliwe są przede wszystkim odkształcenia powierzchniowe, dochodzi do spełzania/rozpełzania podłoża gruntowego. Ponadto wskutek górniczych osiadań terenu zmieniają się lokalne warunki wodne. Trudne do oceny są zwłaszcza deformacje prognozowane na obszarach płytkiego zalegania gruntów plastycznych o zróżnicowanej miąższości i nawodnieniu, ponieważ teren poddany oddziaływaniom górniczym z uwagi na zróżnicowaną budowę podłoża nie będzie odkształcać się równomiernie. Lokalne koncentracje poziomych odkształceń podłoża są przyczyną powstawania uszkodzeń infrastruktury drogowej nawet w obszarze inwestycji zaprojektowanej wg zasad profilaktyki na prognozowane wpływy górnicze. Znaczne deformacje barier ochronnych czy krawężników drogowych stanowią istotne zagrożenie dla bezpieczeństwa użytkowników ruchu drogowego.

Bariery ochronne

Bariery drogowe ochronne to urządzenia bezpieczeństwa ruchu drogowego (BRD) [1]. Stosuje się je w celu zapobiegania zjechaniu pojazdu z drogi w miejscu, w którym jest to niebezpieczne, wyjechaniu pojazdu poza koronę drogi, przejechaniu pojazdu na jezdnię przeznaczoną dla przeciwnego kierunku ruchu lub na inną drogę równoległą, a także aby nie dopuścić do najechania pojazdu na obiekt lub przeszkodę wg [2, 3].

Współczesne bariery drogowe muszą spełniać warunki określone w normie PN-EN 1317 [4]. Norma PN-EN 1317 określa metodę badania i sposób oceny funkcjonalności barier ochronnych oraz definiuje wymagania, jakie musi spełnić producent barier ochronnych, aby uzyskać certyfikat CE na swoje produkty. Te wymagania są istotne dla producentów barier.

Dla projektanta istotne są informacje, kiedy, gdzie i w jaki sposób rozmieszczać bariery ochronne. Wymagania odnośnie do umieszczania barier na drogach i na obiektach inżynierskich były do 21.09.2022 r. szczegółowo określone w warunkach technicznych drogowych i mostowych wprowadzonych przez trzy rozporządzenia ministerialne [5-7], które pochodziły z lat 1999-2002. Od 21.09.2022 r. aktem prawnym obowiązującym projektantów jest Rozporządzenie Ministra Infrastruktury z dnia 24 czerwca 2022 r. w sprawie przepisów techniczno-budowlanych dotyczących dróg publicznych [1]. Rozporządzanie [1] pozostawia projektantom większą swobodę w zakresie kształtowania rozwiązań projektowych. Jednocześnie Ministerstwo Infrastruktury przygotowało wzorce i standardy (WiS) rozwiązań projektowych w postaci czytelnych, dobrze opisanych i zilustrowanych graficznie wytycznych robót drogowych (WRD) i mostowych (WRM). Takie podejście pozwala z jednej strony ujednolicać rozwiązania projektowe, a z drugiej strony w przypadku trudnych warunków gruntowych, deformującego się podłoża górniczego czy innych problemów geotechnicznych pozwala na indywidualne projektowanie rozwiązań.

Wartościowym dokumentem wspomagającym projektanta są opracowane na zlecenie GDDKiA Wytyczne stosowania drogowych barier ochronnych na drogach krajowych [2].

Podobne dokumenty dotyczące drogowych barier ochronnych tworzone są także przez zarządców niższych klas dróg, np. [8], i niewątpliwie ułatwiają pracę projektantom. Ta standaryzacja rozwiązań na danym obszarze ułatwia uzgadnianie projektów, zarządzanie infrastrukturą, obniża koszty otrzymania i przyspiesza ewentualne naprawy uszkodzonych elementów. Pomocna dla projektanta jest także literatura techniczna zbierająca informacje techniczne wraz z komentarzami ekspertów, umożliwiająca projektantom poszerzenie wiedzy w krótkim czasie, np. [3].

W Polsce prym wiodą bariery ochronne stalowe jako najbezpieczniejsze dla małych samochodów, a jednocześnie powstrzymujące też najcięższe pojazdy.

Krawężniki drogowe

Krawężnik betonowy to prefabrykat betonowy, jako oddzielny element lub w połączeniu z innymi elementami (wg PN-EN 1340:2004 i PN-EN) [9] przeznaczony do oddzielania powierzchni znajdujących się na tym samym poziomie lub na różnych poziomach, stosowany w celu ograniczania albo wyznaczania granicy rzeczywistej lub wizualnej oraz jako oddzielenie pomiędzy powierzchniami poddanymi różnym rodzajom ruchu drogowego [1, 10].

Krawężnik to element drogi oddzielający jezdnię od pozostałych części drogi. Przy braku linii krawędziowej wyznacza tor ruchu.

Krawężnik stanowi także element konstrukcji chodnika, na przykład chodnik z kostki betonowej od strony drogi, dlatego musi być mocno osadzony na podłożu gruntowym. W tym celu należy wykonać podbudowę, najczęściej w ustalonym miejscu układa się półsuchy beton (C12/15), w przypadku krawężników drogowych szerokość fundamentu powinna mieć grubość krawężnika oraz +10 cm z każdej strony. Ta ława betonowa stabilizuje krawężniki i wpływa na bardzo wysoką sztywność osiową ułożonych krawężników, znacznie większą od sztywności podatnej konstrukcji drogi [11].

Krawężnik oddziela miejsce przeznaczone do ruchu pieszych lub rowerzystów od tego, po którym poruszają się samochody. W terenie zabudowanym wysokość krawężnika ponad poziomem gruntu to 12-15 cm, to wystarczająca przeszkoda, by zauważyć, że przekracza się granicę jezdni i chodnika, co ma istotny wpływ na bezpieczeństwo pieszych. W przypadku typowych chodników w miejscach zjazdów, zatok itp. krawężniki są obniżane.

Na obiektach inżynierskich dla prędkości obliczeniowej v_obl ≤50 km/h za element powstrzymujący przed zjechaniem z jezdni uznaje się krawężnik wystający ponad poziom jezdni, nie mniej niż 0,15 m [2].

Należy pamiętać, że krawężniki o wysokości powyżej 10 cm z jednej strony stanowią element powstrzymujący przed niekontrolowanym zsunięciem się/zjechaniem pojazdu z jezdni, z drugiej ograniczają bądź uniemożliwiają zjazd z jezdni w sytuacjach kryzysowych, przy przejeździe pojazdów w akcji ratowania mienia, życia; blokują możliwość awaryjnych przejazdów, objazdów, ruchu wahadłowego itp.

Wymagania odnośnie do krawężników betonowych i kamiennych stawiane producentom oraz projektantom drogowym i mostowym są znacznie mniej rygorystyczne i obszerne niż w przypadku barier ochronnych, niemniej wymagania co do wysokości krawężników, konieczności stosowania, zasad rozmieszczania są określone w warunkach technicznych [1] (wzorce i standardy – WRD, WRM).

Galeria

Zobacz więcej