Monika Bielewska: Drogi powinny wybaczać błędy i być samowyjaśniające

Jak ocenia Pani stan bezpieczeństwa ruchu drogowego w Polsce? 

Monika Bielewska: Według raportu Stan bezpieczeństwa ruchu drogowego oraz działania realizowane w tym zakresie w 2021 r., opublikowanego przez Krajową Radę Bezpieczeństwa Ruchu Drogowego, w 2021 r. odnotowano zmniejszenie liczby wypadków (o 3,1%), liczby ofiar śmiertelnych (o 9,9%), liczby rannych (o 0,2%) oraz liczby ciężko rannych (o 6,0%) w stosunku do 2020 r. Wzrosła liczba kolizji. Przed zarządcami dróg jest dużo pracy, żeby utrzymać pozytywne trendy. Statystyki mówią, że jest bezpieczniej, ale nie możemy przejść nad tym do porządku dziennego i poprzestać na zadowoleniu z poprawy. 

Co sądzi Pani o niestandardowych pomysłach mających na celu poprawę bezpieczeństwa na drogach takich jak odblaskowe postacie przy przejściach dla pieszych, oznakowania poziome 3D?

Monika Bielewska: Przypomnijmy, że każdy element drogi jest projektowany i stosowany na podstawie przepisów. Przepisy powstają w wyniku wiedzy i praktyki inżynierskiej. Proszę zauważyć, że stosowanie na drogach rozwiązań, których nie ma w przepisach, poprzedzone jest ostrzeżeniem o oznakowaniu eksperymentalnym czy odcinku doświadczalnym drogi. W ten sposób testowane są rozwiązania innowacyjne. Wyniki testów, badań, jak rozwiązanie działa, czy przynosi spodziewany efekt, czy nie pogarsza bezpieczeństwa na drodze, determinują to, czy rozwiązanie jest wprowadzane do stosowania. Oznakowania poziomego 3D nie ma w obowiązujących przepisach. Przywołane w pytaniu rozwiązania wydają się tanie i proste. Są spektakularne. W pierwszym odbiorze stwarzają wrażenie skuteczności. Czy tak jest faktycznie? Czy gwałtowne hamowanie przed oznakowaniem poziomym 3D nie stwarza zagrożenia? Na jakiej klasy drogach można oznakowanie 3D stosować? Czy można bezpiecznie zastosować to rozwiązanie na ulicy, gdzie prędkość dopuszczalna jest 50 km/h, a rzeczywista często dużo wyższa? Od marca 2021 r. 
mamy do dyspozycji metody doboru infrastruktury punktowej dla pieszych opisane w Wytycznych projektowania infrastruktury dla pieszych. Część 3: Projektowanie przejść dla pieszych WR-D-41-3. Mamy do dyspozycji opisane, sprawdzone metody spowolnienia ruchu. 

Mamy opisane urządzenia alternatywne ułatwiające przekraczanie drogi, jak dla przykładu przejścia sugerowane zwykłe, przejścia sugerowane z wyspą azylu czy przejścia sugerowane wyniesione. Wiemy, kiedy zalecane jest stosowanie każdego z wyżej wymienionych rozwiązań, jakie są parametry, zalety i przeciwwskazania. Wiemy, jak powinny być oznakowane przejście dla pieszych lub urządzenia alternatywne. Czy nie warto zainwestować środki w rozwiązania sprawdzane, zalecane w przepisach niż w to, co w pytaniu zostało nazwane „niestandardowym pomysłem”? Idea przejścia wyniesionego wydaje się tożsama z ideą, jaka przyświecała pomysłowi oznakowania poziomego 3D. 

Odblaskowe postaci przy przejściach dla pieszych nie zastąpią prawidłowo oświetlonego przejścia dla pieszych z oświetloną strefą dojścia do przejścia (od lipca 2018 r. mamy Wytyczne projektowania infrastruktury dla pieszych Część 4: Projektowanie oświetlenia przejść dla pieszych.). Nie są antidotum na brak widoczności w strefie dojścia do przejścia spowodowany np. przez krzewy, pnie drzew, słupy, mury, ekrany. Nie pomogą w sytuacji, gdy pieszy dochodzi do przejścia i nie jest widoczny, bo znajduje się w cieniu drzewa. Czy nie korzystniej dla bezpieczeństwa pieszego jest wydatkować pieniądze na poprawę widoczności, usunięcie przeszkód ze strefy dojścia pieszego do przejścia lub wyznaczenie przejścia w miejscu, gdzie zapewnione jest bezpieczne dojście pieszego, w którym jest widoczny? Zapewnienie widoczności pieszego daje kierowcy szansę na właściwą reakcję i zahamowanie, żeby ustąpić pierwszeństwa pieszemu. Nie jestem przekonana, czy odblaskowa postać pozwala kierowcy na dostosowanie prędkości do sytuacji (pojawienia się pieszego) i właściwą reakcję. Kierowcy ponadto mogą się przyzwyczaić do odblaskowej postaci i w rezultacie nie zareagować na rzeczywistą obecność pieszego. Po co zwalniać, jak wiem, że to tylko odblaskowa postać, bo takie już widziałem w wielu miejscach? A tymczasem pieszy zbliżający się do przejścia może zostać niezauważony. Ponadto odblaskowa postać przy przejściu dla pieszych ogranicza strefę dojścia do przejścia. 

Gdyby mogła Pani wskazać najskuteczniejsze sposoby poprawiania bezpieczeństwa ruchu drogowego, to co by to było? 

Monika Bielewska: Jeśli miałabym wskazać skuteczny element poprawy bezpieczeństwa, to byłaby to poprawa warunków widoczności i eliminacja ograniczeń widoczności na skrzyżowaniach, na włączeniach do ruchu, na przejściach dla pieszych, przejazdach rowerowych itd. 

Drogi powinny wybaczać błędy i być samowyjaśniające. 

Droga wybaczająca błędy to taka, na której w przypadku zdarzenia drogowego jego skutki zostaną zminimalizowane. Dla przykładu bezpieczne otoczenie drogi to jeden z elementów drogi wybaczającej błędy. Czyli mamy kolejny element, zapewnienie bezpiecznego otoczenia drogi. 

Droga powinna być samowyjaśniająca, to oznacza, że każdy element drogi (jak np. geometria czy organizacja ruchu) ma być jasny i czytelny. Nie możemy zaskakiwać użytkowników dróg. 

Ponadto parametry drogi powinny wymuszać korzystanie z drogi zgodnie z obowiązującymi przepisami. Rozwiązania nie mogą prowokować lub zmuszać do nieprawidłowych zachowań czy łamania przepisów. 

Stoi Pani na czele Stowarzyszenie Forum Audytorów Bezpieczeństwa Ruchu Drogowego. Jest to stowarzyszenie stosunkowo młode. 

Monika Bielewska: Jesteśmy faktycznie Stowarzyszeniem młodym. Spotkanie założycielskie Stowarzyszenia odbyło się 20 listopada 2021 r. Ostatecznie Stowarzyszenie Forum Audytorów Bezpieczeństwa Ruchu Drogowego zostało zarejestrowane jesienią 2022 r. 

Młode, ale z ambitnymi planami. Proszę powiedzieć, jakie są jego główne założenia? 

Monika Bielewska: Podstawowym celem, jaki osobiście mi przyświecał, gdy pojawiła się myśl o założeniu Stowarzyszenia, było stworzenie przestrzeni do rozmowy, spotkania i wymiany doświadczeń. Wiedza na temat bezpieczeństwa potrzebna przy wykonaniu zadań audytu BRD jest interdyscyplinarna. Audytor BRD powinien mieć wiedzę z różnych dziedzin drogownictwa. Powinien wiedzieć, jakie elementy geometrii drogi, otoczenia drogi, odwodnienia, organizacji ruchu (w tym sygnalizacji świetlnej czy urządzeń bezpieczeństwa ruchu drogowego, jak np. bariery ochronne) czy warunki klimatyczne wpływają na poziom bezpieczeństwa. Powinien wiedzieć, jakie są konsekwencje zaprojektowania drogi lub jej elementu w ten czy inny sposób, jak to, co jest zaprojektowane, wpłynie na zachowania użytkowników drogi. Dlatego bardzo ważna dla audytorów, oprócz szkoleń, jest praca w zespole i czerpanie z wzajemnych doświadczeń. W parze z wymianą doświadczeń idzie stałe pogłębianie wiedzy. 

Kim są członkowie stowarzyszenia? 

Monika Bielewska: Wśród członków Stowarzyszenia są osoby pracujące zawodowo w różnych instytucjach, reprezentujące różne środowiska zawodowe. Są wśród nas osoby pracujące w zarządach dróg różnych kategorii, reprezentujące organy zarządzające ruchem, firmy wykonawcze. Są wśród nas projektanci. Mamy liczne grono reprezentujące świat nauki. Są audytorzy BRD, którzy mają wieloletnią praktykę, są osoby, które od niedawna mają certyfikat. Jest to doskonałe pole do wymiany wiedzy i doświadczeń. 

Chcemy brać udział w opracowywaniu standardów dotyczących funkcji audytora BRD, przygotowywaniu propozycji zmian legislacyjnych, wytycznych, dokumentów wzorcowych. Chcemy uczestniczyć w tworzeniu i opiniowaniu przepisów prawa dotyczących bezpieczeństwa ruchu drogowego i zarządzania bezpieczeństwem infrastruktury drogowej. Chcemy podejmować działania na rzecz poprawy bezpieczeństwa ruchu drogowego.